RÜŞVET NEDİR?

Rüşvet, bir kamu görevlisi tarafından bir kişiye karşı işlenen bir suçtur. Bu suç, kamu görevlisinin görevini yerine getirmesi için bir menfaat teklif etmesini veya reddetmesini içerir. Türk Ceza Kanunu yolsuzluk suçunu millete ve devlete karşı suçlar bölümünde kamu idaresine karşı suçlar başlığı altında tanımlamaktadır. Suçun temel özelliği, söz konusu görevlinin görevini yerine getirmemiş olmasıdır.

Farklı suç türleri ve yolsuzluk

Rüşvet, zimmete para geçirme veya gasp gibi diğer suçlarla karıştırılabilir.

Zimmete geçirme ile rüşvet arasındaki temel fark, ikincisinin çalma yoluyla işlenmesidir. Zimmete para geçirme suçunda fail, görevinin bir parçası olarak kendisine verilen ya da korumakla yükümlü olduğu bir malı çalar. Rüşvet birden fazla kez işlenebilir. Rüşvet, rüşveti veren kişi tarafından işlenebileceği gibi, rüşveti kabul eden kamu görevlisi tarafından da işlenebilir. Bir kamu görevlisine işini yapması ya da yapmaması için de rüşvet verilebilir.

Suistimal suçu ikincil bir suçtur. Bir kamu görevlisi görevini ihlal ettiğinde ancak başka bir suç işlemediğinde, görevi kötüye kullanma suçu gündeme gelir. Kamu görevlisinin davranışı rüşvet gibi bir suça yol açıyorsa, bu görevi kötüye kullanma değildir. İkinci fark ise suça en az iki kişinin karışmış olmasıdır. Görevi kötüye kullanma suçu tek bir fail tarafından işlenir.

Dolandırıcılık ve rüşvet, öncelikle failin niteliği bakımından farklılık gösterir. Herkes dolandırıcılık suçu işleyebilir. Rüşvet ise ancak faillerden birinin kamu görevlisi olması halinde mümkündür. Türk Ceza Kanunu’nda birkaç farklı örgütsel bölüm bulunmaktadır. Daha önce de açıklandığı gibi dolandırıcılık malvarlığına karşı suçlar altında sınıflandırılırken, rüşvet kamu idaresine karşı suçlar içinde sınıflandırılmıştır. Dolandırıcılık Suçu başlıklı yazımız dolandırıcılık hakkında daha fazla bilgi içermektedir.

İrtikap suçu ile rüşvet suçu arasındaki temel fark, rüşvet suçunda ikiden fazla failin yer almasıdır. Bu suç ise sadece bir kişi tarafından işlenmektedir. Aradaki ince fark, rüşvetin bir memurun konumunu kötüye kullanması durumunda, irtikabın ise bir kişinin görevde olmanın getirdiği güven veya gücü kötüye kullanması durumunda gerçekleşmesidir.

Rüşvet suçları: Unsurlar

Bir suçun oluşması için yerine getirilmesi gereken koşullara suçun unsurları denir. Suç teşkil eden bir eylemin gerçekleşmesi için koşulların yerine getirilmesi gerekir.

Rüşvet eylemi, bir devlet görevlisine ya da görevlinin atadığı başka bir kişiye, görevlerini yerine getirmesi ya da getirmemesi karşılığında doğrudan ya da dolaylı olarak menfaat sağlama eylemidir. Gerçekleştirilen ya da gerçekleştirilmeyen eylemin görevlinin görevinin bir parçası olması gerektiğine dikkat etmek önemlidir. Bu nedenle, bir kişinin resmi görevleri kapsamına girmeyen bir eylemi gerçekleştirmesi karşılığında menfaat elde etmesi halinde rüşvet alması suç teşkil etmez. Eğer bir çay satıcısına, resmi bir tapu memurunun yerine tapu memuru olması için rüşvet verilmişse, bu rüşvet değildir.

İkinci olarak, rüşvet suçu menfaatin elde edildiği anda oluşur. Rüşvet ödendiğinde veya bir rüşvet anlaşmasına varıldığında. Her iki taraf da rüşveti ödemeyi kabul ederse ve konu fiili işlemden önce gündeme gelirse, suç işlenmiş olur.

Üçüncü unsur ise faildir. Bu suç yapısı gereği çok failli bir suçtur. Suçun yapısı birden fazla faile imkân vermektedir. Bir kişi ödül vaat eder veya verir. Öte yandan, bir yetkili rüşvet planını kabul eder veya buna katılır.

İdareye karşı işlenen suç tüm toplumu etkiler.

Rüşvet suçu ahlaki saiklerle işlenebilir. Fiil fail tarafından bilerek işlenmişse kasıt vardır.

Rüşvet Sözleşmesi

Rüşvet anlaşması yasa dışıdır. Bir kamu görevlisi bir kamu görevlisinden bir ödeme kabul ettiğinde veya rüşvet teklif ettiğinde, bir rüşvet sözleşmesi kurulmuş olur. Rüşvet suçu, çoğunlukla bir kamu görevlisinin rüşvetten kazanç elde etmesi halinde işlenir. Yasa koyucular, suçun rüşvet anlaşması sırasında bile işlenebileceğini kabul etmektedir. Her iki taraf da bir anlaşmaya girmeyi kabul etmelidir. Rüşvet sözleşmesi açık ya da örtülü olabilir. Anlaşmanın yazılı veya sözlü olması önemli değildir.

Rüşvet Vasıflandırma Formları

Yasaya göre, nitelikli haller, bir suçun işlenebilmesi için var olması gereken koşullar veya durumlardır. Nitelikli haller ağırlaştırıcı ya da hafifletici olabilir.

25. maddenin 2. fıkrasının 7. bendi yolsuzluğun ağırlaştırıcı nedenini tanımlamaktadır. Failin hakim, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması halinde ceza iki katına çıkarılabilir. Suçu işleyen kişi bunu biliyorsa ceza artar. Rüşvetin cezayı azaltacak herhangi bir koşulu yoktur.

Etkin Pişmanlık Yasası

Gerçek pişmanlık ancak suç işlendikten sonra hissedilir. Etkin pişmanlık, failin eylemlerinden pişmanlık duyması ve bunların tekrarlanmasını önlemek için harekete geçmesi durumunda ortaya çıkar. Yasa koyucular, suçların etkin pişmanlıkla cezalandırılmasını sağlamak için hükümler koyabilirler. Türk Ceza Kanunu’nun 254. maddesinde rüşvet suçlarında etkin pişmanlık öngörülmüştür. Türk Ceza Kanunu’nun 254. maddesi etkin pişmanlığa ilişkin hükümler içermektedir.

Rüşvet suçunu işleyen kişi, soruşturma makamlarının durumdan haberdar olmasından önce menfaat sağlarsa, yetkililer faili cezalandıramaz. Etkin pişmanlık, yetkilileri bilgilendiren failin lehinedir. Etkin pişmanlık kriterlerini karşılamayan bir failin, sırf başka bir fail durumu ihbar etti diye cezalandırılmayacağını düşünemezsiniz.

Anlaşma yapıldıktan sonra fail etkin pişmanlık hükmünü uygulayabilir.

Etkin pişmanlık hükmü, bir rüşvet anlaşmasına veya suçuna karışmış olan tüm kişiler için geçerlidir. Kişi durumu öğrenmeden önce yetkililere bildirmişse, bu doğrudur. Aracıların yetkililere bildirimde bulunmaması durumunda, bunlar suç ortağı olarak kabul edilir. Yabancı bir devlette bir yetkiliye rüşvet vermek etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz.

Bir suç için zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suç 15 yıl sonra artık soruşturma ya da kovuşturma konusu olamaz. Rüşvet suçunun cezası 4-12 yıl arasında değişmektedir.

Rüşvet suçunu nasıl kanıtlarsınız?

Rüşvetin kanıtlanması zordur. Rüşvet genellikle sözlü olarak veya kapalı kapılar ardında gerçekleştiği için kanıtlanması zordur. Rüşvet kanıtlanamadığında, suçluyu aklamak için yeterli kanıt yoktur.

Kanıtlar, tanık ifadeleri, belgeler ve ses-video kayıtları da dahil olmak üzere birçok şekilde olabilir. Bir kamu görevlisi rüşvet talep ettiğinde polis genellikle paranın üzerindeki seri numaralarını bildirecektir.

Rüşvet suçlamalarına hangi mahkeme bakar?

Ağır ceza mahkemesi rüşvetle ilgili davalara bakmakla görevlidir. Rüşvet suçları bir şikayet kapsamında değildir. Bu suçların soruşturulmasından Cumhuriyet Savcısı sorumludur. Kamu görevlilerini soruşturmak için savcının ilgili kurumdan izin alması gerekir. Bu kural rüşvet içeren suçlar için geçerli değildir. Deshalb, Cumhuriyet savcısının önceden izin almadan da soruşturma yapmasına izin verilir. Rüşveti soruşturmakla görevli mahkeme, rüşvetin işlendiği mahkemedir.