VELAYET DEĞİŞİKLİĞİ

Velayetin değiştirilmesi davası, ebeveynlik haklarının kaldırılması için açılan bir davadır. Bu haklar daha sonra karşı tarafa verilir. Belirli durumlarda, yasa velayetin değiştirilmesine izin verir.

Velayet Değişikliği Davasının Koşulları

Böyle bir davanın açılabilmesi için velayetin halihazırda ebeveynlerden birine verilmiş olması gerekmektedir. Buna ek olarak, çocuğun veya velayet sahibi ebeveynin koşullarının kalıcı ve temelden değişmiş olması gerekir. Bu değişiklik çocuğun menfaatlerine zarar verecek nitelikte olmalıdır.

Velayet değişiklikleri: Dikkate alınması gereken hususlar

Medeni Kanun Madde 183, velayetin değiştirilme nedenlerini sıralamaktadır. Bu maddede, velayetin belirli koşullar altında değiştirilebileceği belirtilmektedir. Bunlar arasında yeni bir evlilik veya başka bir yere taşınmanın yanı sıra ebeveynlerden birinin ölümü de yer almaktadır.

Burada listelenen nedenler kapsamlı değildir. Listelenenler dışında başka nedenleriniz varsa da velayeti değiştirmeye karar verebilirsiniz. Bir velayet davasında, velayetin değiştirilmesine karar verilebilir. Bu, ebeveynlerden birinin çocuğun diğer ebeveyniyle görüşmesini engellemesi, velayeti kötüye kullanması veya velayetin değiştirilmesinin çocuğun yüksek yararına olması durumunda gerçekleşebilir. Velayet her iki ebeveyn tarafından da alındığında, vasi atanacaktır.

Hakim, velayetin değiştirilip değiştirilmeyeceğine karar verirken yukarıda sıralanan tüm nedenleri dikkate alacaktır. En önemli şey çocuğun yüksek yararıdır. Yargıç, iyi bir nedeni olsa bile velayeti reddedebilir.

Mahkeme ayrıca gelecekteki veya mevcut çocukların velayetini iptal etme yetkisine de sahiptir. Öncelikle, mahkeme diğer çocukların velayetinin kaldırılmasının gerekli olup olmadığına karar vermelidir. Reddedilmesi durumunda, tüm çocukların velayeti iptal edilecektir.

Bir çocuğun velayeti değiştiğinde ne olur?

Velayetin kaybedilmesi ebeveynlerin bakım ve eğitim sağlama yükümlülüğünü etkilemez. Ebeveynler ya da çocuklar ödeyemezse devlet masrafları karşılayacaktır.

Ebeveynler yeniden evlenir ve çocuk sahibi olursa velayeti kim alır?

Velayetin sona ermesi yeniden evlenmeyi takip etmez. Bir çocuğun velayeti, çocuğun yüksek yararına olacaksa değiştirilebilir. Koşullar gerektiriyorsa, bir vasi de atanabilir.

Velayetin değiştirilmesi Yetkili mahkemeler

Yargı yetkisine sahip mahkeme Aile Mahkemesidir. Kanun, bir mahkemenin yargı yetkisi konusunda açık değildir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 14.01.2014 tarih ve 2014/26169 sayılı kararında davacının davasını ikametgâhı mahkemesinde açabileceği belirtilmiştir. Bu karar aşağıdaki metni içermektedir:

“Dava, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra 17.7.2013 tarihinde açılmıştır. Davacının anneden müşterek çocuğun velayetinin kendisine verilmesini talep etmesi 6100 sayılı HMK’nın “çekişmesiz yargı” kapsamında kalmaktadır. Çekişmesiz yargı işlerinde, kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, davacının veya diğer tarafın yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir (6100 sayılı HMK m. 6). Türk Medeni Kanunu’nda velayetin kaldırılması, velayetin bir ebeveynden diğerine verilmesi veya daha önce kaldırılmış olan velayetin iadesi ile ilgili davalarda yetki konusunu ele alan bir hüküm bulunmadığından, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “çekişmesiz” yetki kuralı uygulanacaktır. Dolayısıyla, bir davacı kendi ikamet gahındaki mahkemede dava açabilir. “Mahkemenin hukuka aykırı gerekçelerle yetkisizlik kararı vermesi hatalıdır.”

Velayet Değişikliği Davasının Süresi

Diğer taraf, durumun çocuğun yüksek yararına olmadığını düşünüyorsa dava açma hakkına sahiptir. Süre için bir sınırlama yoktur. Örneğin, bir anneye 5 yaşındaki oğlunun velayeti verilmiştir. Anne 10 yıldan beri çocuğuyla ilgili tüm görevlerini yerine getirmiştir. Anne, çocuk beş yaşına geldikten sonra para harcamaya ve uyuşturucu kullanmaya başlamış olabilir. Çocuk acı çekiyor. Baba, velayet 10 yıldır annede olsa bile velayetin değiştirilmesi için dava açabilir.

Velayetin değiştirilmesi davasının amacı ve niteliği nedir?

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 382. maddesinin birinci fıkrası çekişmesiz yargı işlerinin farklı türlerini tanımlamaktadır. Bunu, onları geniş bir çerçevede tanımlayarak yapar. Bunlar daha sonra mümkün olduğunca ayrıntılı olarak listelenir.

Yukarıdaki maddede, velayetin değiştirilmesi talebi çekişmesiz yargı işlerinden sayılmaktadır. Çekişmesiz yargıya ilişkin tüm davalarda, aksi belirtilmedikçe, kendiliğinden soruşturmaya ilişkin ilke geçerlidir.

Türk Medeni Kanunu’na göre velayet terimi, eğitim ve koruma da dahil olmak üzere bakım ve eğitimin tüm yönlerini ifade eder. Aynı zamanda temsil ve vesayeti de içerir. Türk Medeni Kanunu’nda velayet, ebeveynlerin çocuklarının kişiliği ve malları ile ilgili sahip oldukları tüm hak, görev, yetki ve sorumlulukları içerir. Ebeveynlik görev ve hakları, çocukların kişiliklerine özen göstermeyi, refahlarını sağlamayı, eğitimlerini sağlamayı ve onlara bakmayı içerir. Bu bağlamda çalışkan, bilgili ve kötü alışkanlıklardan uzak iyi insanlar yetiştirmek hem görevleri hem de haklarıdır. Boşanma sonrası mal paylaşımı ve katkı payı talepleri hakkında daha fazla bilgi için lütfen yazımızı okuyunuz.

Nafaka ve Velayet Değişikliği Davası

Velayet davalarında nafaka talebinde bulunulur. İkincil talep sonuçları birincil talebin sonucundan etkilenir.

Önem ya da astlık üstlük hiyerarşisi yoktur. Ancak, birincil ve ikincil ilişkiler vardır. Tali bir talep ana talepten ayrılamaz. Velayetin değiştirilmesi talebinin mahkemece reddi halinde çocuk nafaka hakkına sahip değildir (Hukuk Genel Kurulu 2017/2444E..2019/51K..ve 31.01.2019 tarihli).
Kısaca açıklayacağım: Nafaka, ebeveynlerin çocuklarına bakma yükümlülüğünün doğal bir sonucudur. Hem koruma hem de kamu düzeni ile ilgilidir. Talep olmasa bile hâkim kendiliğinden nafakaya hükmetmek zorundadır.

Velayetin değiştirilmesi kamu düzenine ilişkin bir konudur. Bu davada nafaka talebinin ayrı olduğunu ve fer’i bir mesele olmadığını kabul etmek usul etkinliğine aykırı olacaktır. Mahkeme velayet davası hakkında karar verene kadar çocuk haklarını kullanamayabilir.

Velayetin Değiştirilmesine İlişkin Yargıtay Kararları

Velayet değişikliğinde mahkemelerin yetkisine ilişkin örnek bir dava kararında Yargıtay tarafından aşağıdaki görüş benimsenmiştir.“ Velayet değişikliği diye bir şey yok: Özel Yargı Yetkisi. Bu, davalıların gündeme getirebileceği ilk sorudur. “Hakimin yetkisinin açık olmadığı hallerde bunu re’sen dikkate alamaz.” 20. Hukuk Dairesi 2019/2220E. ve 2019/4091K. (17.06.2019 tarihli karar). Velayet düzenlemesi kamu düzenine ilişkin bir konudur.

Anlaşmalı boşanmada ebeveynler, ebeveynlerden birinin velayet hakkına sahip olduğu ve diğerinin çocuğun masraflarından sorumlu olduğu bir velayet düzenlemesi üzerinde anlaşmışlardır. Ebeveynler, boşanma kararında bir tarafın velayet haklarını alacağı ve diğerinin çocuğun özel masraflarının sorumluluğunu üstleneceği konusunda anlaşmışlardır. (Hukuk Genel Kurulu, 2017/1895 E.; 2019/630 K. et l’arrêtdu 30.05.2019).

Çekişmesiz yargı işlerinde Bölge Adliye Mahkemesi, velayetin değiştirilmesi davasının çekişmesiz yargı işi sayılması esasına göre karar verir. Bu kararlar temyiz edilemez. Bu nedenle davalı-davacının bu yöne ilişkin istinaf dilekçesinin reddi gerekir. 2. Hukuk Dairesi 2019,/3013 E., ve 2019/5474K.